Systemy sensoryczne – modalności

„Informacje o świecie odbieramy za pomocą pięciu kanałów wejściowych, czyli zmysłów
– wzroku, słuchu, kinestetyki (odczuć), węchu (zapachu) i smaku. Nie traktujemy
wszystkich zmysłów jednakowo, lecz każdy z nas ma jeden lub dwa preferowane.
Określa się to jako PREFERENCJĘ ZMYSŁOWĄ lub PREFEROWANY SYSTEM
SENSORYCZNY.

To, że preferujesz jakiś zmysł, nie oznacza, że nie korzystasz z pozostałych, ani też, że
we wszystkich sytuacjach preferujesz akurat ten. Każdy z nas przetwarza informacje za
pomocą wszystkich pięciu zmysłów, a niektóre są stosowane częściej lub rzadziej (…)

Skuteczna nauka wymaga przechodzenia między różnymi kanałami, aby
zoptymalizować możliwości poszczególnych jednostek.”

Richard Bandler, Transformacja, Wydawnictwo Helion, 2010

WZROKOWIEC

WYGLĄD i zachowanie

Wzrokowców łatwo zauważyć, bo ich strój jest zwykle – niezwykle ładnie skomponowany kolorystycznie (np. ten sam odcień pomarańczu w rajstopach, kolczykach i pierścionku albo sznurowadłach, oprawkach okularów i wzorku na krawacie). Wzrokowcy zawsze dbają o swój wygląd starannie dobierając elementy ubrania i ozdoby. Cierpią, gdy się okaże, że w pośpiechu nie doczyścili butów, albo nie zdjęli wszystkich kulek z wełnianego swetra. Kiedy idą do sklepu, koniecznie przymierzają ubranie i sprawdzają czy ładnie wyglądają, czy im się dany strój podoba i czy dobrze się w nim prezentują.  

Wskaźniki neurologiczne to duża ilość ruchów mimicznych wokół oczu.

NAUKA

Budują swój model świata na podstawie tego co widzą. Magazynują i tworzą obrazy w swoim
mózgu. Ulubiona metoda uczenia się: czytanie, podkreślanie, robienie kolorowych notatek.
Wolą pisać niż mówić. Lubią czytać. Lepiej pamiętają kolor książki niż jej tytuł. Uczą się
pamiętając gdzie co było napisane na stronie, niejako widzą zapamiętywany tekst i w ten
sposób go odtwarzają. W czasie uczenia się lubią: spokój, porządek wokół siebie i ciszę.
W czasie wykładów cały czas patrzą na wykładowcę – lepiej słyszą, kiedy widzą i odczuwają
dyskomfort kiedy prezentacji ustnej nie towarzyszy wsparcie wizualne. Prowadzą bardzo
staranne notatki, czytelne i kolorowe. Lubią spontaniczność.

Pracując z uczniem, klientem lub pracownikiem – wzrokowcem należy stosować środki wizualnego przekazu, pokazy i demonstracje, korzystać z wykresów, schematów, ilustracji. Naukę utrudniają: nieporządek, ruch, przerywanie demonstracji słowami, długie objaśnienia. Kiedy się nudzą – rysują, piszą, przeglądają książki albo zagapiają się w okno. Z filmu pamiętają najlepiej szczegóły kostiumów, pejzaże, wygląd postaci.

WYPOWIEDZI

Zwykle mówią i wyobrażają sobie to, o czym mówią, tak jakby mówili obrazami. Opowiadają
nieco chaotycznie, dygresyjnie często o kilku rzeczach jednocześnie (opowiadając mają przed oczami obrazy sytuacji). Żywo gestykulują na wysokości głowy („po włosku”). Kiedy opisują przedmioty, to widzą ich kolory. Łatwo zapamiętują drogę, którą wcześniej przeszli i kiedy ją odtwarzają mówią, co po kolei „widzą”. Mówią raczej szybko stosunkowo wysokim głosem.

ABY SIĘ Z NIMI POROZUMIEĆ

należy używać słów i zwrotów związanych z obrazami, kolorami, widzeniem:
widzieć, patrzeć, rozjaśniać, zobaczyć, obserwować, przeoczyć, wyświetlić, zilustrować,
przejrzeć, odzwierciedlać, przewidzieć, pokazać, zaciemnić ; jasno, ciemno, barwnie; mętny,
ostry, wyraźny, błyskotliwy, błyszczący; świetlana przyszłość; ograniczona perspektywa;
wyraźnie rysuje się problem; jak ty to widzisz; musimy wyjaśnić pewne niejasności; zajrzyj do
mnie; widzę co masz na myśli; nie mam cienia wątpliwości; to rzuca światło na sprawę; zobacz jaki, kolorowy; to jest niejasne; zobacz, jak to pachnie (!); spójrz, jaka to piękna muzyka itd.

Nauczyciele wzrokowcy: mówią szybko, stosują pomoce wizualne, przekazują dużo informacji
wizualnie, ważna jest u nich forma przekazu, oceniają na podstawie wyglądu.

STRES

W stresie mogą mieć kłopoty z mówieniem, raczej milkną i trwają w bezruchu.

SŁUCHOWIEC

WYGLĄD i zachowanie

Ubierają się tak „jak należy” tzn. tak jak nauczyła ich matka, jak jest w instrukcji firmowej albo tak jak przeczytali w jakimś poradniku. Jeśli wypada wystąpić w marynarce, to na pewno będą w marynarce – i nie przeszkadza im, że w letniej w środku zimy. Kiedy coś kupują poproszą np. o bluzkę z długim rękawem, z bawełny, rozmiar 42. Kiedy otrzymana bluzka jest zgodna z ich oczekiwaniami po prostu ją kupują. Do przymierzalni idą tylko po to, żeby sprawdzić, czy rozmiar się zgadza. Wskaźniki neurologiczne to duża ilość ruchów mimicznych wokół ust (częste „hm”, lub „aha”) oraz rytmiczne ruchy głowy, potakiwania.

NAUKA

Najlepiej zapamiętują słuchając. Pamiętają, co i jak było mówione przez poszczególne osoby.
Czytają dobrze ale powoli, ponieważ jednocześnie mówią do siebie. Mówią do siebie także
pisząc. Słuchowiec odbiera świat w matematycznym określonym porządku. Logika, kolejność,
język i analiza to najważniejsze fundamenty funkcjonowania rzeczywistości – tego też
wymagają od nauczycieli a nauczyciele od uczniów. Słuchowcy na wykładzie odczuwają
dyskomfort, bowiem sami wolą mówić i jeśli nie włączy się ich do ogólnej dyskusji, to po
jakimś czasie zainicjują pogawędkę z sąsiadem. Swoje myśli zamieniają w wewnętrzny głos
i niejednokrotnie prowadzą wewnętrzną dyskusję z samym sobą. Mogą mieć kłopoty
z czytaniem map.

Pracując z uczniem, klientem lub pracownikiem – słuchowcem warto wiedzieć, że lepiej zapamięta biorąc udział w dyskusji, rozmawiając z innymi, „głośno myśląc”, czytając półgłosem.

Uczeniu się nie sprzyjają: hałas, dźwięki płynące z otoczenia, szmer w sali czy muzyka w tle,
zbyt długie i szczegółowe teksty pisane, konieczność opowiadania o tym co widzi, co czuje,
zmuszanie do kontaktu wzrokowego . Z filmu pamiętają najlepiej jingle, muzykę, fragmenty
dialogów.

WYPOWIEDZI

Słuchowcy to gaduły ze skłonnością do monopolizowania rozmowy. Mówią wolno
i rytmicznie, akcentują wyrazy. Zwracają uwagę na to, jak mówią. Często im dłużej mówią, tym bardziej im się podoba to jak i co mówią…. Dyskutowanie jest ich mocną stroną. słowo jest dla nich kluczowym narzędziem komunikacji – stąd dbałość o precyzyjny dobór słów
w swoich i cudzych wypowiedziach (wzrokowcy i kinestetycy nazywają to „czepianiem się
słówek”). Gestykulują pionowo i poziomo. W rozmowie często przerywają kontakt wzrokowy
i nadstawiają ucho. Opowiadają linearnie, wymieniają po kolei, używają liczb i dat, wielkości,
wymiarów.

ABY SIĘ Z NIMI POROZUMIEĆ

należy używać słów i zwrotów związanych z dźwiękami i słuchaniem: słucham cię, powiedzieć, szeptać, śpiewać, brzmieć, zgrzytać, harmonizować, krzyczeć, dzwonić, zaniemówić, wybrzmieć, wygłosić, dźwięczeć, szeleścić, szurać, głosić, gadać, przemawiać, deklamować, recytować, dźwięczny, rozstrojony, głośny, cichy, monotonny, głuchy, harmonijny, ledwo słyszalny, śpiewny, posłuchaj, jak tu ładnie; słuchaj, jakie to dobre; nadawać na tej samej fali; co słychać; to źle zabrzmiało; coś tu nie gra; prawdę mówiąc; to niesłychane, co mówisz;

Nauczyciele słuchowcy: mówią rytmicznie, lubią dyskusje i omawianie, często informacje
przekazują czytając, parafrazują wypowiedzi uczniów, oceniają płynność wypowiedzi, często
zbaczają z tematu. Sami sobie zadają pytania i sami na nie odpowiadają.

STRES

W stresie zaczyna dużo mówić, chaotycznie lub „w kółko” to samo.

KINESTETYK

WYGLĄD i zachowanie

Kinestetycy cenią sobie wygodę oraz bliski kontakt z ludźmi oraz z samym sobą. Lubią na powitanie dotknąć dłoni, poklepać po ramieniu lub objąć. Dotykają też siebie, poklepują
po udach, obejmują, kręcą włosami, głaszczą po rękach itp. Poprawiają się siedząc na krześle czy kanapie – sprawdzając kontakt mebla z ciałem. Ich potrzeba wygody
demonstruje się wszędzie. Wygodne buty – nie muszą być idealnie czyste ani nowe, miękka
koszula, z luźnym kołnierzykiem, a najlepiej wygodna, miękka bluza, spodnie niezbyt obcisłe,
przyjemne w dotyku. Ważne aby nic nie uwierało, bo zaczynają wyłącznie o tym myśleć,
dlatego wycinają w ubraniach wszelkie wszywki zaczynając od tych wewnątrz kołnierzyka.
Kiedy kupują coś do ubrania, muszą najpierw dotknąć a często również powąchać. Jeżeli nie
zaakceptują dotykiem tkaniny, to na pewno ubrania nie kupią. Przymierzają, żeby sprawdzić,
czy im będzie wygodnie. Mają bardzo wyczulony zmysł dotyku, smaku i węchu. W torbie,
szafie, notatkach mają raczej bałagan albo porządek zrozumiały wyłącznie dla nich. Czują to,
czego wzrokowiec nigdy by nie wyczuł: np. śmietanę, która stoi drugi dzień w lodówce.

NAUKA

Uczą się w działaniu, poprzez wykonanie czegoś, ogrywanie, rysowanie. Na wykładzie
kinestetycy cierpią z definicji (nieco mniej, jeżeli wezmą ze sobą robótki na drutach, piłeczkę
antystresową lub papier do origami). Chętnie zgłaszają się do odpowiedzi, wykonania
eksperymentów, pomocy, przenoszenia czegoś (byle się poruszać). Pracując z uczniem –
kinestetykiem należy stosować: konkretne działania, prace ręczne, odgrywanie i przedstawianie tego, czego się uczy w sposób materialny, możliwość ruszania się trakcie słuchania, wycieczki, korzystanie z modeli, obiektów, które można dotknąć, poczuć i zobaczyć, jak to się ma do opisu, możliwość samodzielnego eksperymentowania.

W nauce kinestetykowi przeszkadza: konieczność słuchania długich wyjaśnień, mówienie
o tym, co widzi lub słyszy, komentarz słowny w toku pokazu, zmuszanie do długiego pozostawania w bezruchu. Z filmu pamiętają wartką akcję.

WYPOWIEDZI

Kinestetyków charakteryzuje bogata gestykulacja i duża ruchliwość całego ciała. Na słowa
reagują spontanicznie i całym ciałem. Mówią używając języka emocji.

ABY SIĘ Z NIMI POROZUMIEĆ

należy używać słów i zwrotów związanych z ruchem, kontaktem i emocjami, smakami, zapachami: pójść, poczuć, powąchać, załapać, zasmakować, ogrzać, ścierpnąć, dotknąć, poruszyć się, ucieszyć, posmutnieć, doznać, wziąć, przełożyć, pokierować; lekko ciężko, ciepło, zimno, piekący, kwaśny, gładki, miękki; czuję tę sprawę; wejść w kontakt; mieć chłodny stosunek do…, śmierdząca robota; smak życia…ciarki po placach; czuję przez skórę; idzie jak po maśle; jak po grudzie; jak to czujesz; wpadnij do mnie; ma ciężką rękę; ma ostry język; weź się w garść; czułem się dotknięty; rzucić okiem; złapać o co chodzi; mieć na kogoś oko albo kogoś na oku.

Nauczyciele kinestetycy: mówią raczej powoli, preferują modele i prace praktyczne, oceniają
działania i aktywność, na zajęciach chętnie dzielą na zespoły.

STRES
W stresie rusza się, biega „w kółko”, wykonuje wiele dramatycznych gestów (kinestetyczny
system reagowania na stres), albo jest jakby „bez kontaktu” (czuciowy system reagowania na stres)

Opracowanie: Katarzyna Stróżyńska na podstawie: R. Bandler, M. Rożalski, A. Batko, M.Taraszkiewicz